STADSPARK
ANTWERPEN
Tracé
Door maximaal gebruik te maken van de bestaande infrastructuur kan het water vanuit Antwerpen-Noord op relatief eenvoudige wijze naar het stadscentrum worden geleid. Zo kan er een afstand van circa 4,5 km worden overbrugd zonder dat de halve stad moet worden opgebroken.
Om een herstel van de Schijn-Scheldeverbinding mogelijk te maken die zo nauw mogelijk aansluit bij de oude loop van de Schijn, werd ter hoogte van het pompstation een tunnel aangelegd onder de Antwerpse Ring. Nadat het stadsbestuur in 2018 besliste om een einde te maken aan dit project omdat men de verschillende opties om de Schijn-Scheldeverbinding te realiseren onuitvoerbaar vond, kwamen ook de werken aan deze tunnel tot stilstand. Daardoor ligt hier vandaag een ongebruikte tunnel die vanuit pompstation Schijn tot aan de Slachthuislaan loopt. In deze tunnel ligt een leiding die het RWZI verbindt met het pompstation. Gezien de grootte van de tunnelkoker (2 m x 4 m) is de aanleg van een bijkomende leiding makkelijk uitvoerbaar. Deze leiding kan vervolgens via een doorpersing onder de Singel toekomen in Park Spoor Oost.
Tracé spooraquaduct via tunnelkoker: Schijn-Scheldeverbinding (geel), pompstation Schijn (bruin), persleiding (blauw), 2019 © GA
Vanuit Park Spoor Oost (a) kan de persleiding doorheen het park langs het spoor worden aangelegd, waarna de leiding onderaan het talud in de berm tot aan het Luitenant Naeyaertplein in Borgerhout loopt. (b)
Van daaruit kan de leiding naar de binnenzijde van het spoor worden geleid, waar ze op de spoorzate (het hoger gelegen deel van de spoorweg) langs het station Spoor Oost en over de Draakplaats, de bocht neemt (c) richting Centraal Station. (d)
Tracé spooraquaduct via spoorweg: (a) Park Spoor Oost - Oudstrijdersstraat (b) Oudstrijdersstraat - Draakplaats (c) Draakplaats - Oostenstraat (c) Oostenstraat - Brialmontlei, 2019 © GA
Vanaf de Oostenstraat zijn er drie mogelijke routes om de stadsvijver te bereiken:
Via de Jacob Jacobsstraat:
Deze straat verbindt de Quinten Matsijstei met de Simonsstraat en geeft uit op een fietstunnel die onder het spoor naar de Van Immerseelstraat leidt. De waterleiding kan via deze fietstunnel en de Jacob Jacobsstraat naar het Stadspark worden geleid. Omdat de Jacob Jacobsstraat in een zone ligt waar de scheiding van hemel- en grondwater gepland staat, kunnen deze werken op elkaar worden afgestemd.
Via de Plantin en Moretuslei:
Hier ligt de overwelfde Herentalse Vaart die vroeger ook als riolering werd gebruikt. De structuur is ruim genoeg genoeg om er een leiding met een beperkte diameter in aan te brengen.
Via de Brialmontlei:
Deze straat heeft als voordeel dat het de kortste route is, waardoor zowel de kost van de aanleg als het energieverbruik van de pomp wordt beperkt. Bovendien is de Brialmontlei een doodlopende straat en kan de leiding in het grind tussen de bomen worden aangebracht, waardoor de verkeershinder bij de aanleg beperkt blijft.
Tracé spooraquaduct via stadsijver: opties watertoevoer via Brialmontlei (blauw), via Plantyn en Moretuslei/Herentalse Vaart (groen) of via Jacob Jacobsstraat (rood). Oude overlopen stadsvijver via Brouwersbuis (geel) en Blauwtorenplein (grijs) en voorstel nieuwe overloop via Louisa-Marialei naar ruien Theaterplein (purper), 2019 © GA
Hieronder het voorgestelde tracé in detail. Voor de opmaak van een kostenraming kozen we voor de kortste route via de Brialmontlei. De haalbaarheid van dit tracé werd afgetoetst met Infrabel.
A. Pompstation Schijn – Park Spoor Oost: (420m)
– van pompstation Schijn via de Schijn–Scheldeverbinding onder de R1 tot aan de Noordersingel: 375m (tunnel, onbenut)
– Noordersingel: 45m (kruisen autoweg)
B. Park Spoor Oost – Brialmontlei: (3048m)
1. Buitenbocht Spoor (onderaan talud spoorweg in berm: 1829m):
– Park Spoor Oost: 80m (asfalt parking) + 420m (berm)
– Buurtspoorweglei: 138m (berm) + 10m (voetpad)
– Statielei: 16m (kruisen autoweg)
– Noordersingel: 250m (berm)
– Karel Geertsstraat: 11m (kruisen fietspad)
– Vluchtheuvel: 25m
– Turnhoutsebaan: 31m (kruisen autoweg)
– Noordersingel: 170m (berm)
– Stenenbrug: 27m (kruisen autoweg)
– Noordersingel: 360m (berm/haag)
– Oudstrijdersstraat: 8 m (kruisen fietspad)
– Noordersingel: 184m (berm/haag)
– Luitenant Naeyaertplein: 99m (kruisen speelplein, waarvan 2x5m wegdek)
2. Binnenbocht Spoor: (op hoger gelegen spoorzate: 1219m) (dubbelwandige leiding)
– van Spoor Oost (ter hoogte van het Luitenant Naeyaertplein)
tot aan het begin van de Oostenstraat (ter hoogte van de Arendstraat)
C. Brialmontlei – Stadspark: (1115m)
– Langs talud naar beneden bij Oostenstraat: 50m (berm)
– Fietstunnel Arendstraat – Zurenborgstraat: 45m
(kruisen spoor via fietstunnel of leidingkoker)
– Mercatorstraat: 299m (grind tussen fietspad en spoorweg)
– Provinciestraat: 10m (kruisen autoweg)
– Mercatorstraat: 161m (grind tussen fietspad en spoorweg)
– Van Den Nestlei en Mercatorstraat: 70m (kruisen autoweg)
– Brialmontlei: 305m (grind tussen twee rijen bomen)
– Loosplaats: 50m (plein)
– Charlottalei / Van Eycklei: 90m (kruisen autoweg)
– rotsformatie met grot Stadspark: 35m (berm)
Pompinstallatie
Om inzicht te krijgen in de haalbaarheid van ons voorstel vroegen we aan studiebureau Hydrio om te onderzoeken welk type van persleiding en pomp(en) er nodig zijn om de stadsvijver te vullen met water vanuit Antwerpen-Noord en wat de kost is van het energieverbruik.
Eén pomp en een persleiding met een doorsnede van 250 mm zou volstaan om een dagelijks debiet van 3000 m³ vanuit pompstation Schijn naar de stadsvijver te voeren.
Ook de energiekost is niet van die aard dat het hier om een onbetaalbare piste gaat. Aan de huidige energieprijzen zou 72 €/d volstaan om dagelijks 3000 m³ richting stadsvijver te pompen. Voor 7 €/d kan je dus dagelijks 300 m³ naar de parkvijver pompen, wat ongeveer overeenkomt met het verwachte debiet van de retourbemaling die vanuit het Bell-gebouw naar de stadsvijver gevoerd zal worden.
Wanneer je circa 960 m³/d van het pompstation naar de stadsvijver wil pompen, (d.i. de hoeveelheid die tot voor kort van de Argenta-werf naar de vijver werd gepompt), dan ligt de verbruikskost dus op 23 €/d. Dit debiet zorgde van mei 2019 tot februari 2020 voor een stijging van het waterpeil met enkele centimeters per week, tot 2,25 m TAW.*
*(Als de kost van de aanleg van een bentonietmat wordt geraamd op 500.000,-€, dan wil dit zeggen dat je voor dat bedrag de vijver meer dan 20.000 dagen of 56 jaar kan vullen tot op het vermelde waterpeil van 2,25 m TAW. (1000 m³/d = 8.779 €/j. en 500.000 : 8.779 = 56,95).
Hieronder nog een beknopt overzicht van de watervolumes en -oppervlaktes bij verschillende waterpeilen van de stadsvijver, de verbruikskost voor het vullen van de vijver, en de volledige technische fiche van het studiebureau.
verbruikskost pomp Schijn - Stadspark
debiet verbruik/dag verbruik/jaar
100 m³/d 2,4 €/d 876 €/j
300 m³/d 7,2 €/d 2.628 €/j
500 m³/d 12,02 €/d 4.388 €/j
1000 m³/d 24,05 €/d 8.779 €/j
2000 m³/d 48,11 €/d 17.560 €/j
3000 m³/d 72,17 €/d 26.344 €/j
3000 m³/d x 365 d = 1.095.000 m³
watervolume en -oppervlakte stadsvijver
(volgens conceptstudie Arcadis)
niveau 3 52.000 m³ 4,00 m TAW 25.000 m2
niveau 2 41.000 m³ 3,50 m TAW 22.000 m2
niveau 1 26.000 m³ 2,70 m TAW 17.500 m2
1.095.000 m³ / 52.000 m³= 21,05/j of 1,7/m*
*(Met een permanent aangehouden debiet van 3000 m³/d kan de stadsvijver 21 x per jaar of 1,7 x per maand worden gevuld.)
De gemiddelde kost van het drinkwater in Vlaanderen bedraagt 4,3 €/m³ of 12.900€/3000 m³. Dit staat in schril contrast met de verbruikskost van onze pomp. Wel is het is zo dat de hoge kost van ons drinkwater vooral een gevolg is van de vele aansluitpunten. Het is dus zaak om met de aanleg van een tweede (circulair) waternet de aansluitingen te beperken tot de grote verbruikers.
Met de voorgestelde pompinstallatie kan zonder exponentiële toename van de verbruikskost ook 2000 m³/d meer of dus 5000 m³/d richting stadsvijver worden gepompt. Met 2000 m³/d kan in de toiletspoeling van 29.000 gezinnen worden voorzien. (zie: benuttingspotentiëel)
Kostenraming
Voor een kostenraming van de aanleg van een spooraquaduct deden we een beroep op Canalco. Canalco is een bedrijf gespecialiseerd in de aanleg van ondergrondse nutsleidingen. De totaalkost van de werkzaamheden werd begroot op circa 2 miljoen euro. Dit bedrag is van eenzelfde grootteorde als de ramingen voor de andere scenario's in de studie van Arcadis uit 2019. Maar in tegenstelling tot de andere scenario's in deze studie zorgt de vrijwel onuitputtelijke watervoorraad in Antwerpen-Noord (Schijn/effluent), voor een grotere bevoorradingszekerheid.
Connectie vijver - ruien
Door een herstel van de historische link tussen de stadsvijver en de ruien kan de vijver zijn historische rol als schakel in het Antwerpse watersysteem weer kunnen opnemen. De aanleg van deze connectie zou samen met de rest van de geplande werkzaamheden ter herwaardering van het park uitgevoerd kunnen worden.
De leiding kan vanuit de stadsvijver naar de Rubenslei worden geleid om vervolgens via de Louiza-Marialei, de Franrijklei en de Stoopstraat toe te komen bij de ruien onder de Tabaksvest.
Door de vijver te verbinden met een waterbassin in de ruien blijft het waterpeil in het waterbassin op hetzelfde waterpeil als de stadsvijver. Vanuit het waterbassin kan de aanzet worden gegeven voor de ontwikkeling van een stadswaternet onder de binnenstad. Zolang de vijver dus verzekerd is van een voldoende grote watertoevoer kan hij zijn oude functie als schakel in het Antwerpse watersysteem, weer opnemen, zij het in een nieuwe vorm, als voeding van het tweede waternet.
Door het waterbassin te voorzien van een regelbare overloop, krijgen we ook weer de volledige controle over het waterpeil van de stadsvijver. Zo kan het historische waterpeil bereikt en gehandhaafd worden en kan er tegelijk tegemoet worden gekomen aan de wens van natuurverenigingen om de waterspiegel soms beperkt te verlagen. Een periodiek ondiepere waterkolom in bepaalde zones van de vijver zou immers voor een sterke toename in de biodiversiteit zorgen.
Connectie vijver - ruien © GA
Bij extreme neerslag kan overtollig water rechtstreeks naar de Schelde worden geleid.* Omdat het om water van de stadsvijver gaat, hoeft het niet gezuiverd te worden alvorens het te lozen. Zo blijft de ontlasting van het rioleringsstelsel bij noodweer behouden.
Alvorens het overtollige hemelwater in de Schelde te laten stromen, is het vanzelfsprekend dat het water eerst naar waterbassins, fonteinen en wadi's in de binnenstad wordt geleid.
*(Het waterpeil van de Schelde schommelt tussen de 0 en 6,0 m TAW. Omdat het historische waterpeil van de stadsvijver op circa 3,90 m TAW ligt, wil dit zeggen dat bij hevige regenval het water 50% van de tijd gravitair kan worden afgevoerd naar de Schelde. Indien er ook aan de Schelde een bassin wordt geplaatst, kan ook bij hoogtij het overtollige water alsnog in de Schelde worden gepompt.)
Stadsvijver in verbinding met waterbassin in ruien als voeding tweede waternet, 2019 © GA
Om de haalbaarheid van deze connectie aan te tonen, lieten we een kostenraming maken bij Rooms Renting. Er werd uitgegaan van een leiding met een diameter van 225 mm. Deze afmeting is uiteraard afhankelijk van het debiet dat bij hevige regenval via de ruien naar de Schelde moet worden geleid.
De totaalkost van de werken wordt geraamd op € 22.000,- . Deze prijs is indicatief en dient wellicht aangepast te worden in functie van een gedetailleerde technische studie.
