STADSPARK
ANTWERPEN
Keiligpark
De landschapstuin ontstond in het 18de-eeuwse Engeland en veroverde het continent waar de Franse, meer formele en symmetrisch aangelegde tuin sinds de 17de eeuw erg populair was. Deze romantische tuin gaf een geïdealiseerd beeld van de natuur met golvende graspartijen, vijvers, rotsen en ruïnes, bruggen en een schilderachtige architectuur. Alles werd ontworpen om een subliem landschap te evoceren.
De landschapstuin was erop gericht de toeschouwer onder te dompelen in een utopische idylle. Inspiratie hiervoor vond men onder meer bij landschapsschilders als Claude Lorrain en Nicolas Poussin. Ook de klassieke Chinese en Japanse tuinen waren een bron van inspiratie. De term sharawadgi - hier geïntroduceerd in 1690 door Sir William Temple in zijn essay Upon the garden of Epicurus - staat voor een onregelmatige, asymmetrische en organisch gegroeide naturalistische tuinstijl.
Als leidraad voor de opmaak van een Chinees of Japans tuinontwerp hanteerde men zes basisprincipes: ruimtelijkheid en rust, kunstmatigheid en oudheid, de waterbron en het prachtige zicht. Of om het met de woorden van de Chinese landschapsschilder en tuinarchitect Ji Cheng (1582–1642) te zeggen: Even though everything [in the garden] is the work of man, it must appear to have been created by heaven.
Stourhead Gardens, Wiltshire, 1741–1780
Rikugi-en, Garden of the Six Principles, Tokyo, 1695-1702
Net als vele andere parken uit de 19de eeuw bleef ook het Antwerpse Stadspark niet gespaard van de onweerstaanbare drang om de open ruimtes in het park op te vullen met allerlei recreatieve faciliteiten. De beroemde Amerikaanse landschapsarchitect Frederick Law Olmsted (1822-1903) formuleerde zijn ergernis hierover alsvolgt:
"Stel dat je de opdracht krijgt om een groots operagebouw te ontwerpen en dat wanneer het gebouw bijna klaar is, je gezegd wordt dat het op zondag dienst moet doen als protestantse kerk en dat er een plaats moet worden voorzien voor een orgel, een preekstoel en een doopvont. Vervolgens moeten er nog enkele aanpassingen worden doorgevoerd zodat delen van het gebouw kunnen worden gebruikt als rechtbank, gevangenis, concerthal, hotel, schaatsbaan, ziekenhuis, circus, hondenshowplaats, balzaal en treinstation. Dat is wat er bijna altijd aan de hand is met onze openbare parken. Voor mij is deze kwestie er een geworden van chronische woede."
Omdat de plannen voor de herwaardering van het Stadspark, overeenkomstig het Erfgoedbeheerplan, vertrekken van een eerder minimalistische visie op herstel (zie: beschermd monument), is het weinig waarschijnlijk dat Keilig's oorspronkelijke parkconcept ooit nog ten volle beleefd zal worden. Meer nog, er zullen mogelijk weer nieuwe faciliteiten aan het park worden toegevoegd zoals een speelfontein, een zonneterras, een evenementenweide, etc.
Daarom willen we een virtueel park maken dat de bezoeker toelaat het orginele parkontwerp te vergelijken met de bestaande situatie. Dit virtuele park, dat voorlopig de naam Keiligpark kreeg, genoemd naar de ontwerper van het Stadspark, biedt ook tal van andere mogelijke toepassingen. Omdat er zoveel verhaallijnen in het Stadspark samenkomen (botanisch, hydrologisch, militair, ...) kunnen we met de ontwikkeling van één virtueel landschap verscheidene verhalen vertellen en toepassingen ontwikkelen. Door gebruik te maken van Augmented Reality zou Keiligs avatar bijvoorbeeld voor een virtuele rondleiding in het park kunnen zorgen. Ook de speeltuin in het park zou van een virtuele component kunnen worden voorzien. Of het nu gaat om een virtuele tentoonstellingsruimte of een virtuele dansvoorstelling op de stadsvijver, Keiligpark biedt veel recreatieve mogelijkheden, zonder dat er ingeboet hoeft te worden op de rust van de andere parkbezoekers.
Bovendien blijft het park zo gespaard van bijkomende harde infrastructuur waardoor de erfgoedwaarde niet verder wordt aangetast. Misschien kan sommige harde infrastructuur op termijn zelfs worden vervangen door een virtueel alternatief waardoor de omgekeerde beweging wordt gemaakt en voor bepaalde onderdelen van het park weer een herstel naar het oorspronkelijke concept mogelijk wordt.
Samen met de stad en de buurt willen we nagaan welk van deze virtuele mogelijkheden interessant kunnen zijn om verder uit te werken.
LIDARscan
Virtual Reality landscape
Een eerste stap in de realisatie van dit project is een dronevlucht met Lidar-technologie over het Stadspark. De daarbij verkregen puntenwolk wordt omgevormd tot een correct hoogtemodel van het terrein. Het hoogtemodel dient als basis om het virtuele park stap voor stap weer op te bouwen. Zo bieden we toekomstige parkbezoekers, via Augmented, Virtual en Mixed Reality, de mogelijkheid om terug te keren naar het glorieuze verleden van het park.
LIDARscan Stadspark februari 2020 , uitgevoerd door Argus Vision
Dronevlucht Stadspark februari 2020
Een bijkomend voordeel van het hoogtemodel is dat er een nauwkeurige simulatie van het historisch waterpeil kan worden gemaakt. Daardoor krijgen we een goed beeld van de bestaande situatie ter hoogte van het eiland. Het hoogtemodel kan zo als aanvullende referentie dienen voor de opmaak van het herwaarderingsplan. (zie: vijver)
Hoogtemodel Stadspark met simulatie waterpeil stadsvijver op 4,00 m TAW
Stadsvijver met waterpeil op 2,34 m TAW februari 2020
Ook een virtuele reconstructie van de rotspartijen aan de brug en de grot kunnen van nut zijn bij de eigenlijke restauratie. Rotsen die zijn losgekomen kunnen worden ingescand om zo te helpen hun juiste plaats terug te vinden in de eigenlijke rotsformatie. Keilig besteedde erg veel aandacht aan de plaatsing van de stenen, getuigen de onderstaande ontwerptekeningen van de grote brug in het Ter Kamerenbos. Misschien zijn er in het Felixarchief gelijkaardige tekeningen terug te vinden van de rotspartijen in het Stadspark.
Edouard Keilig, Ter Kamerenbos Brussel, brug in rotswerk, detail van de bedekking met stenen blokken, 1866 © S.A.B. (voor foto brug, zie: Edouard Keilig)
Wat de verdere reconstructie van het oorspronkelijke park betreft, beperken we ons tot die bestanddelen die reeds in het begin van de jaren dertig in het park aanwezig waren. Zo krijgen de Melkerij en de kiosk een plaats in het virtuele park en worden ook de oude lantaarns en het art nouveau parkmeubilair gereconstrueerd. Standbeelden worden ingescand om tot leven te komen in Keiligpark.
Drinksalon De Merkerij, afgebroken in 1969
Bloemenperk, gelegen op de oude zichtas: kiosk - standbeeld Van Bree
Muziekkiosk, op de plaats van het huidige skatepark
Standbeeld Jan Van Bree
In februari 2022 kondigde het district Antwerpen aan een wedstrijd uit te schrijven voor de ontwikkeling van een innovatief loopparcours voor het Stadspark. Met deze oproep wilde districtsschepen van Sport Charlie Van Leuffel op zoek gaan naar creatieve voorstellen die joggers op een sportieve manier zouden uitdagen.
Als voorwaarde stelde men dat de ideeën een digitale toets zouden hebben en verzoenbaar zouden zijn met de erfgoedwaarde van het park. Geïnspireerd door deze oproep dienden we samen met Banzai Studios een voorstel in en werden door de jury als winnaar geselecteerd.
Met Run Park Run willen we joggers een unieke loopervaring doen beleven. Door de standaard functies van een sportapp uit te breiden met de mogelijkheden van augmented reality, kunnen joggers zich laten vergezellen door een virtuele loopcoach. Augmented reality projecteert de virtuele werkelijkheid op de echte wereld. Deze aanvullende werkelijkheid kan je waarnemen met je smartphone of een AR-bril. Zo kan je een avatar kiezen die het beste past bij je persoonlijke loopconditie en die je op een veilige manier begeleidt naar je volgende conditieniveau. Door te lopen zou je ook A-punten kunnen verzamelen en het verbreken van een persoonlijk record, kan worden beloond met een virtueel schouwspel.
Dankzij het digitale hoogtemodel kan het virtuele loopparcours perfect samenvallen met de bestaande paden in het park. Zo kan er een natuurgetrouwe simulatie worden gemaakt die bruikbaar is voor tal van andere recreatieve activiteiten, zonder dat het park belast hoeft te worden met nieuwe harde infrastructuur.