Spooraquaduct
De droogstaande stadsvijver was in 2018 opnieuw de aanleiding van heel wat ongenoegen bij menig parkbezoeker en buurtbewoner. Het was ook de aanleiding van een nieuw voorstel waarbij de historische link tussen de rivier het Schijn en de parkvijver hersteld kon worden met een spooraquaduct. Door water via een leiding langs het hoger gelegen spoor of de Antwerpse premetro naar de parkvijver te voeren kon er een afstand van circa 5km (Schijnpoort - Centraal Station) overbrugd worden zonder dat de halve stad opgebroken moest worden. Een deel van het beschikbare oppervlaktewater afleiden naar de parkvijver zou ervoor zorgen dat voor het eerst in bijna 100 jaar de stadsvijver opnieuw zijn historische waterpeil kan bereiken. (zie: 150 jaar parkbeheer en stand van zaken)
Het idee werd opgepikt door het buurtcomité Stadspark en was een thema bij de lokale verkiezingen van 2018. Er was ook een ander voorstel om de Antwerpse ruien te gebruiken als hemelwaterbuffer en de parkvijver aldus van water te voorzien. Beide voorstellen werden opgenomen in het lopende onderzoek van studiebureau Arcadis. (www.demorgen.be › nieuws › antwerps-schepen-ruien-als-wateropslag-gebruiken)
Stadspark Antwerpen met droogstaande vijver, 2018 © Studio GA
Het concept van een herstel van de historische link tussen het Schijn en het Stadspark werd ook vastgelegd in het nieuwe Antwerpse bestuursakkoord voor de periode 2019 - 2024.
De Grote Verbinding, akkoord voor de bestuursperiode van 2019 - 2024, december 2018, p.18
78. We onderzoeken alle manieren om oppervlakte- en grondwater nuttig te gebruiken. Bijvoorbeeld de mogelijkheden om via leidingen het water van het Schijn langs het hoger gelegen spoor en het ondergrondse netwerk van premetro naar het centrum van de stad te leiden. Door een betere benutting van het water van het Schijn zorgen we voor extra watervoorziening voor parken, vijvers of fonteinen in de stad zonder kostbaar drinkwater te verspillen.
79. Via gebruik van oppervlakte- of grondwater brengen we opnieuw water in de vijver van het Stadspark. We doen dit op een manier waarop de omliggende straten en wijken hier voordeel uit kunnen halen.
Het idee om oppervlaktewater via een spooraquaduct naar het Stadspark af te leiden past uiteraard in een breder kader van maatregelen die op termijn tot een herstel van het grondwaterpeil in de Antwerpse binnenstad moeten leiden. Door het jarenlang wegpompen van grondwater, de klimaatverandering en de verharding van het openbaar domein, daalde het beschikbare grondwater waardoor ook de stadsvijver steeds vaker droog kwam te staan. Maatregelen die opnieuw tot een stijging van het grondwaterpeil moeten leiden zoals bijvoorbeeld de ontharding van het publiek domein, retourbemaling en een betere opvang van hemelwater, blijven absoluut noodzakelijk maar zijn evenwel ontoereikend om tot een volle parkvijver te komen. Dit historische waterpeil kan enkel bereikt worden mits een externe watertoevoer van de bronnen gelegen in Antwerpen-Noord.
Droogtestudie: Stand van zaken, mei 2019, © Stad Antwerpen
De dagbalans van de grondwaterstromen toont aan hoe de kernstad, met uitzondering vanuit het noorden, niet meer wordt gevoed met grondwater van buitenaf. De grondwatervoeding in de kernstad wordt bijna volledig gedraineerd door het pompen aan de Ring, de afvoer van hemelwater via de riolering en permanente bemalingen in de stad. Hierdoor wordt het grondwaterpeil in de stad erg gevoelig voor lokale ingrepen. Bovendien wordt door het sluiten van de Ring de toevoer van grondwater uit het noorden in de toekomst afgesneden.
In de hierna volgende pagina's tonen we aan hoe een watertoevoer met een capaciteit van 3000m³/d (+3 miljoen liter per dag) zowel voor een lokale versterking van het grondwaterpeil in de kernstad kan zorgen, als de aanzet kan zijn voor de aanleg van een 'stads-' of 'grijswaternet' en tevens een herstel mogelijk maakt van het historisch vijverconcept van een beschermd monument.