Stadsvijver en parken

Met een spooraquaduct kan het water van de Schijn of het effluent van het RWZI niet alleen naar de stadsvijver worden geleid. De leiding zorgt er tevens voor dat ook andere parken langs het tracé via deze weg van stadswater worden voorzien. Park Spoor Oost en het nieuw geplande park op Zurenborg zijn zo verzekerd van een stabiele waterbron. Daardoor kunnen deze parken tijdens hete zomermaanden worden gesproeid, zonder dat er kostbaar drinkwater wordt verspild. Ook voor de Antwerpse Zoo zou de aansluiting op dit tweede waternet een grote besparing op het drinkwaterverbruik betekenen.

Mogelijke aftakkingen watertoevoer Stadspark met aanduiding ruien en premetro voor mogelijke ontwikkeling grijswaternetwerk, 2018 © GA

Waternet ruien

Door de stadsvijver in verbinding te stellen met een waterbassin in de ruien wordt de historische link tussen de vijver en de ruien hersteld. Zo blijft ook het waterpeil in het waterbassin op hetzelfde waterpeil als de stadsvijver.

Vanuit het waterbassin kan de aanzet worden gegeven voor de ontwikkeling van een stadswaternet onder de binnenstad. Door leidingen aan te brengen op de wanden van de ruien en de premetro kan het stadscentrum zonder veel graafwerken van een bijkomend waternet worden voorzien voor diverse types van watergebruik.

Zolang de vijver dus verzekerd is van een voldoende grote watertoevoer kan hij zijn hydrologische functie als schakel in het Antwerpse watersysteem, weer opnemen, zij het in een nieuwe vorm, als voeding van het tweede waternet.

Antwerpse ruien met gescheiden afval- en hemelwater © VDV Cleaning

Fonteinen

Als Antwerpen per inwoner evenveel fonteinen zou willen als Rome, dan zouden er maar liefst 280 fonteinen moeten bijkomen in onze stad. Misschien teveel van het goede, maar vooral niet duurzaam, omdat de Antwerpse fonteinen vandaag worden gevoed met kostbaar drinkwater (ca.14.000 m³/j).

Onder iedere Antwerpse fontein bevindt zich een waterbassin waarvan de inhoud maandelijks wordt ververst om algenvorming te voorkomen. In de tussentijd moet het bassin ook regelmatig worden bijgevuld als gevolg van waterverlies door verdamping, lekkage, enz. Tijdens de zomermaanden worden de Antwerpse fonteinen dan ook geregeld dichtgedraaid om de verspilling van kostbaar drinkwater te voorkomen.

Rome kent dit probleem veel minder omdat daar het oppervlaktewater wordt gebruikt om de fonteinen, vijvers en parken te voeden, alvorens het overtollige water naar zee te laten stromen. In Antwerpen wordt al dit oppervlaktewater onbenut weggepompt naar de Schelde.

260px-0978Brabofontein_Grote_Markt_Antwe

Brabofontein Jef Lambeaux, Grote Markt

6167416_b3fI1yaQhnip-gTLElJmNIO4Wptj_7N4

Arendfontein Hugo Lissberg, Wapper

Plantentuin 'Den Botaniek', Leopoldstraat

Door het veranderende klimaat zal de hittestress in onze steden verder toenemen omdat steden hitte-eilanden zijn. De gebouwen en de bestrating houden de warmte immers langer vast. Daarom is het bijvoorbeeld van belang om waar het kan de bodem te ontharden. Want hittestress is niet alleen onaangenaam voor de meeste bewoners, het is ook ongezond, zeker voor kwetsbare groepen als ouderen en kinderen.

Willen we de leefbaarheid van onze stad dus vrijwaren, dan is het belangrijk om extra water en groen te voorzien. Omdat fonteinen, net als parken en vijvers, voor de nodige verkoeling van de stad zorgen, zouden we een fractie van de beschikbare watervolumes in Antwerpen-Noord kunnen gebruiken om bestaande en nieuwe fonteinen te voeden. Veel steden gingen Antwerpen reeds voor in het recreatief gebruik van oppervlaktewater. Zo vinden we bijvoorbeeld aan de oevers van de Rhône in Lyon verschillende fonteinen die gevoed worden met rivierwater.

Ook een herstel van het historisch waterpeil van de stadsvijver, wat een quasi verdubbeling van het watervolume betekent ten opzichte van een normaal waterpeil, kan tijdens hete zomerdagen voor extra verkoeling van het park zorgen.

Omdat de Brabofontein en de fontein op de Wapper gelegen zijn aan de ruien, kunnen deze makkelijk worden aangesloten op het tweede, circulaire waternet. Daardoor zouden tijdens een hittegolf alvast twee Antwerpse fonteinen onafgebroken voor de nodige verkoeling kunnen zorgen.

Ook de botanische tuin in de Leopoldstraat zou zo op een eenvoudige manier van een duurzame waterbron voorzien kunnen worden.

Fontein aan de oever van de Rhône in Lyon, foto 2018 © GA

De Lauch in het stadscentrum van Colmar, foto 2018 © GA

De recente plannen van het stadsbestuur voor de heraanleg van de Wapper inspireerden ons tot een voorstel om terug een wapper of putgalg op het Wapperplein te plaatsen en het plein zo in te richten dat er enerzijds een maximale buffercapaciteit wordt gecreëerd en anderzijds met een beperkt debiet toch voor de nodige verkoeling wordt gezorgd. (zie: wapper)

Toiletspoeling

Omdat 20% van ons drinkwater wordt gebruikt voor toiletspoeling, zou een bijkomende watertoevoer vanuit Antwerpen-Noord ook aangewend kunnen worden om deze vorm van drinkwaterverspilling tegen te gaan.

Wanneer de stadsvijver gevuld is en de vijverbodem en het talud verzadigd zijn, ontstaat er een overschot in het debiet. Zoals vermeld kan het overtollig water worden gebruikt als voeding voor een tweede waternet. Zelfs indien het volledige debiet van 3000 m³/d nodig zou zijn om de vijver gevuld te houden, wat gezien de recente bevindingen mbt tot de infiltratiegraad van de vijverbodem erg onwaarschijnlijk lijkt, dan nog kan met dezelfde pomp makkelijk 2000 m³/d meer naar de stadsvijver worden gepompt. Deze overcapaciteit volstaat om in de toiletspoeling te voorzien van 29.000 gezinnen met een jaarverbruik van 25 m³ (= 20% van 125 m³/j drinkwaterverbruik), wat ongeveer overeenkomt met het jaarverbruik van een 150-tal Antwerp Towers.

Het spreekt voor zich dat er bij de uitrol van een tweede waternet onder het stadscentrum, in de eerste plaats wordt gezocht naar grote gebouwen waar aansluiting maximaal rendeert. Hoe al deze toiletten op eenvoudige wijze kunnen worden aangesloten, blijft natuurlijk de vraag. Dit impliceert immers dat gebouwen al voorzien zouden zijn van een gescheiden watertoevoer voor toiletspoeling. Voorlopig verplicht de bouwcode promotoren niet om bij nieuwbouw of renovaties deze gescheiden toevoer voor toiletspoeling te voorzien. Er is enkel sprake van een gescheiden afvoer riool- en hemelwater.

Gelet op de droogteproblematiek zou bij (ver)nieuwbouw de verplichting voor een apart circuit voor toiletspoeling, met het oog op de aansluiting op een stadswaternet, dringend overwogen moeten worden. Onze bekommernis hierover heeft er ondertussen toe geleid dat een gescheiden watertoevoer als voorwaarde werd opgenomen bij de ontwikkeling van de Slachthuissite.

Park Spoor Noord

Het oude plan van een herstel van de Schijn-Scheldeverbinding die via Park Spoor Noord loopt, werd steeds als onhaalbaar beschouwd omdat bij een gravitaire afvoer van de Schijn doorheen het park het waterpeil te laag onder het maaiveld komt te liggen. Dit zou problemen geven op het vlak van veiligheid en belevingswaarde waardoor het plan nooit werd uitgevoerd.

Niettemin zou met een tweede persleiding vanuit pompstation Schijn dit oude plan, zij het in een gewijzigde vorm, realiseerbaar worden. De leiding zou via de tunnel onder de R1 en de Slachthuislaan, en een doorpersing onder het spoor, in Park Spoor Noord kunnen toekomen. Deze noordelijke vertakking van de spooraquaduct zou vanaf het hoogste punt in het park voor een meanderende, gravitaire afvoer doorheen het park kunnen zorgen om tenslotte uit te monden in het Asiadok.

Of deze waterloop in een natuurlijke bedding (de wadi's in het park lenen zich hiertoe), dan wel op een verharde ondergrond dient te liggen, vraagt om een nader onderzoek. Er is op het traject alleszins voldoende ruimte om een grote waterpartij te voorzien.

Hoe dan ook zou Antwerpen met dit herstel van de Schijn-Schijnverbinding, voor een bijkomende 'monding' van de Schijn in een park kunnen zorgen.

Dankzij deze noordelijke vertakking zouden ook de oude watertorens aan de Schijnpoort, die thans niet worden benut, weer in gebruik genomen kunnen worden als tankplaats voor de veegwagens van de stad. (= 18.250m³/j)

Schermafbeelding 2023-11-27 om 09.58_edited.jpg

Erfgoed watertorens Schijnpoort

spooraquaduct schijn-scheldeverbinging2.

Noordelijke vertakking spooraquaduct via Schijn-Scheldekoker en Slachthuissite (stippellijn) naar Park Spoor Noord, 2020 © Studio M44